CİLT HASTALIKLARI / Alerjik Deri Hastalıkları ve Alerjik Deri Testleri

Alerjik Deri Hastalıkları ve Alerjik Deri Testleri     En sık karşımıza çıkan allerjik hastalıklar olan saman nezlesi (mevsimsel alerji, alerjik rinit) özellikleçocuklardaki astım, infantil egzema, konjüktivit, ürtiker, serum hastalığı, ilaç allerjileri,  besin reaksiyonları, allerjik atopik hastalıklardır. Atopik hastalığı olan kimselerde ortak özellik  olarak, kişilerin %80’inden fazlasında çevredeki zararsız olan  maddelere karşı aşırı duyarlılığın gelişmesi ve kalıtsal açıdan yatkınlık mevcuttur. Endüstrileşmenin hızla gelişmesi çevresel allerjilerin artmasina neden olmuş ve günümüzde toplumun%15-20’inde allerjik hastalıklara neden olmaktadır. Allerjik hastalıklar içersinde Dermatoloji bölümünün en çok ilgilendiği rahatsızlık halk arasında "kurdeşen" olarak bilinen "ürtiker" hastalığıdır. Ürtiker Ciltte oluşan döküntü ısırgan otunun deride oluşturduğu reaksiyona benzediğinden ürtiker ismi  latince “Urticar” olan ısırgan otundan gelmektedir. Halk arasında “kurdeşen" olarak bilinen ürtiker  tüm toplumun  %15-20 sini etkilemektedir. Deri yuzeyinde birkaç dakika gibi kısa bir süre icinde oluşabilirler. Kaşıntı ile başlar, deride kizarma ve ufak kabarıklıklar olusturur. Şekilleri cok farklıdır, bazen yuvarlak ufak noktacıklar halinde bazen de birleşerek çevresi duzensiz halkavari ortalari  uçuk renkli bir haritaya benzeyebilirler. Kaşıntı ve döküntü primer belirtilerdir. Belirgin özelliği  de çok kısa sürede ortaya çıkıp yine çok kısa sürede kaybolabilmeleridir. Ürtiker, akut veya kronik olabilir. Kronik ürtiker ise  6 haftadan uzun sürer.  Çok fazla sebebi mevcuttur. 24 saat içinde başlayan akut ürtikeri olan bir hastanın sebebini saptamak daha  kolaydır. Ancak, çoğu akut veya kronik ürtiker vakasında, çok geniş araştırmalara rağmen  sebep saptanamaz. Altta yatan tetikleyici sebebi bilmediğimiz taktirde bu hastalığın kontrolü  çok daha zor olacaktır. Akut ürtiker erkek ve kadında eşit sıklıkta olmakla birlikte  kronik ürtiker kadınlarda daha sık görülür. Ürtiker her yaş grubunda görülebilirse de, kronik ürtiker kırklı ve ellili yaşlarda daha sıktır: Ürtikerde meydana gelen allerjik şişme daha derin dokularda veya organlarda olmasına da anjioodem denir. Ürtiker, bağımsız olarak oluşsa da bazen anjiyoödem ve anaflaktik şok gibi ağır bir tabloya eşlik edebilir. Yüzde ve gözkapaklarında oluşan anjioödemin kozmetik görünüm   dışında bir zararı yoktur. Sindirim sistemini tuttuğunda karın ağrısı ve ishal yapabilir. Kişinin tıbbi hikayesinde mevcut anjioödem hikayesi önemlidir, eğer solunum yollarını tutarsa buraları tıkayarak ölüme sebep olabilir. Kalıtsal anjioödem (C1-esteraz inhibitor eksikliği) ve akkiz anjioödem (ACE inhibitorleri) özellikle mukozal bölgelerde şişme gelişir. Akut ürtikerin Muhtemel Nedenleri. Hastalıklar : Bakteriyel mantar ve parazit enfeksiyonları neden olabilir. İlaç kullanımı (özellikle ACE inhibitörleri (anjioödem yapar), penisillin, sefalosporinler, sulfa grubu ilaçlar, diuretikler, aspirin, NSAIDler, iod, bromidler, kinidin, kloroquin, vankomisin, isoniazid, antiepileptikler) Yolculuk (amebiazis, sıtma) Yiyecekler (midye, balık, yumurta, peynir, çikolata, fındık, çilek , domates) Yeni parfümler, saç boyası, deterjanlar, losyonlar, kremler veya giysiler Ev hayvanları, tozlar, küf, kimyasal maddeler veya bitkiler Gebelik (özellikle son üç ayda çıkar ve hemen doğum sonrası kaybolması tipikdir.) Nikel ile temas ( mücevher, kot pantalon düğmesi), lastik (eldiven, elastik bandaj), latex, endüstriyel kimyasallar, ve tırnak parlatıcı Güneşe veya soğuğa maruz kalma Egzersiz (Kolinerjik ürtiker stress ısı veya egzersiz ile  ortaya çıkar) Stress Ürtikerde rengi açılmış  elle hissedilebilen kabarıklar, çizgi şeklinde, halka şeklinde veya dağınık olabilir. Bu lezyonlar tüm deri bölgelerinde çıkabilir, genellikle geçici ve yer değiştirebilir özelliktedir. Dermografizm görülebilir. (Ürtiker lezyonları kaşıma ile ortaya çıkar). Kronik Ürtiker ise şu durumlarla birlikte görülebilir: Otoimmun hastalıklar (SLE, römotoid artrit, polimiyozit,otoimmun tiroid hastalıkları, ve diğer bağ dokusu hastalıkları); Kronik ürtikerin muhtemelen %50 den fazlası otoimmun kökenlidir. Kronik Ürtiker in sebebi en azından % 80-90 hastada anlaşılmamıştır. Akut kronik ürtiker dışında tekrarlayan ürtiker nedenleri şunlardır: Güneş (solar ürtiker, yanlızca güneş görünce çıkar), Egzersiz (kolinerjik  ürtiker), Stress, Su (aquajenik ürtiker) Tedavisi Birçok vakada akut ürtiker H1 antihistaminiklerle tedavi edilebilir. Daha ağır ve geçmeyen durumlarda, normalde mide ilacı olarak kullanılan  H2 antihistaminikler tedaviye eklenebilir. Dirençli vakalarda glukokortiko steroidler kullanılabilir. Kronik Ürtiker bir depresyon ilacı olan doxepin'den güçlü antihistaminik etkisi nedeni ile fayda görebilir. Sedative etkili olduğu için yatarken kullanılmalıdır. Haricen 5% doxepin krem (Zonalon) veya capsaicin, dirençli hastalarada kullanılabilir. Siproheptadin tekrarlayan soğuk ürtikerin baskılanmasında etkili olabilir.       Allerjik hastalıklar için yapılan testler Allerjik hastalıkların tanısında, semptomların ortaya çıkışının, çevreyle, mevsimlerle ilişkisi, klinik seyirlerinin gözden geçirilmesi, hastalığın atopik olup olmadığı konusunda ipucu vermektedir. Allerjik hastalıkların tümünün tedavisinde en önemli basamak allerjenden korunmadır. Eğer bu korunma mümkün değilse immunoterapi ile desensitizasyon önem taşır ancak bu konuda tam bir başarı sağlandığı söylenemez. Bu açıdan allerji yapan etkenin yani allerjenin saptanması önemlidir. Dermatologlar allerjenin saptanmasına yönelik PRICK TEST ve PATCH TEST yöntemleri kullanmaktadır. PRICK TEST:    Belirli bir allerjene karşı tip 1 hipersensitivite olup olmadığını araştırmak için kullanılır. Allerjen içeren solüsyonların deriye uygulanması esasına dayanır. Test yeri olarak genellikle ön kol derisi seçilir. Kullanılan allerjenler çevrede en sık görülen çimen ve ağaç polenleri, küfler, hayvan tüyleri, ev tozu ve gıdalarıdır. Test değerlendirmesinde (+) kontrol olarak histamin, (-) kontrol olarak serum fizyolojik uygulanır. Derideki reaksiyon histamine karşı 10 dakikada, allerjenlere karşı 15-20 dakikada zirveye ulaşır. (+) sonuç belirlenen antijenin hastanın öyküsüyle uyuşması önemlidir. Prick test sonuçları özellikle solunum yolu alerjilerinde, deri ve allerjik ekzamalardakine  göre daha anlamlıdır. Atopik dermatitli hastalarda da %90’a varan (+) sonuç vermesi tanı kriterleri arasında yer almasına neden olur. PATCH TESTİ (Yama Testi)Allerjik kontak dermatitin nedenini bulmak amacıyla şüpheli allerjenlerin deri üzerine uygulanması esasına dayanan bir tanı yöntemidir. Standart olarak saptanan allerjen maddeler uygun çözücülerde formüle edilirler. Kılsız sırt derisine allerjenler “Finn-Chambers” olarak bilinen 1 cm2 ebadındaki alüminyum plakcıklar aracılığıyla uygulanır. Değerlendirme işlemi 48 saat sonra test alanındaki deri belirtileriyle derecelendirilir ve hastalara saptanan alerjenlerin en sık bulunduğu maddelerin listesi verilerek korunmaları konusunda yardımcı olunur. “Photopatch test” ise vücudun güneş gören yerlerinde güneş duyarlılığı sonucu ortaya çıkan ekzamalar tanısında kullanılır. Patch testten farkı her allerjenden 2’şer ünite uygulanır ve 48 saat sonra açılır. 1 ünitenin üzerinde U.V. ışını uygulanır. Allerji sadece ışınlanan tarafta saptanıp fotoallerjik reaksiyon olarak kabul edilir.